Ông cha ta có câu "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa bay cao thì nắng bay vừa thì râm" để nói về thời tiết dựa trên việc quan sát tầm bay của chuồn chuồn. Cho đến nay, câu tục ngữ này vẫn còn được áp dụng và trở nên vô cùng thân thuộc với người dân Việt Nam.
Giải thích câu tục ngữ "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa bay cao thì nắng bay vừa thì râm"
Trong kho tàng ca dao, tục ngữ của nước ta có rất nhiều câu tục ngữ liên quan đến hiện tượng thời tiết. Trong đó, câu nói quen thuộc và phổ biến nhất có lẽ là "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa bay cao thì nắng bay vừa thì râm".
Đọc qua câu tục ngữ trên có lẽ ai cũng hiểu được ý nghĩa của câu nói. Trong ngày, khi quan sát cánh chuồn chuồn bay ta có thể dự đoán được thời tiết. Nếu chuồn chuồn bay thấp có nghĩa là trời sắp mưa, nếu chuồn chuồn bay cao có nghĩa là trời sẽ nắng đẹp, còn chuồn chuồn bay vừa, không cao không thấp thì trời sẽ râm mát.
Chỉ là một câu nói đơn giản nhưng nó lại dự báo được thời tiết một cách chính xác đến lạ kỳ. Vào thời đại xưa, khi khoa học kỹ thuật chưa phát triển, phương tiện thông tin đại chúng chưa phổ biến thì cách dự đoán thời tiết thông qua quan sát hiện tượng tự nhiên này giúp đỡ rất nhiều cho cuộc sống của người dân. Nhất là với đất nước lấy nông nghiệp làm gốc như nước ta lúc bấy giờ.
Cho đến nay, rất nhiều người vẫn còn áp dụng câu nói trên để dự đoán thời tiết. Câu tục ngữ này cũng dễ đọc, dễ hiểu, dễ nhớ nên từ người già đến trẻ nhỏ, ai ai cũng thuộc lòng.
Cơ sở khoa học của câu tục ngữ "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa bay cao thì nắng bay vừa thì râm"
Câu tục ngữ trên của cha ông ta cũng hoàn toàn chính xác theo lý giải khoa học ngày nay. Theo nguyên lý vật lý, sở dĩ chuồn chuồn có thể bay cao hay thấp là do ảnh hưởng của áp suất không khí lên đôi cánh. Và có một mối liên hệ mật thiết giữa áp suất và độ ẩm không khí, hay nói cách khác chính là thời tiết của chúng ta.
Chuồn chuồn là loài vật có đôi cánh vô cùng mỏng, gần như trong suốt với những nan cánh đặc biệt thu hút được độ ẩm của không khí. Khi trời sắp mưa, độ ẩm không khí tăng cao, hơi nước đọng lại trên đôi cánh chuồn chuồn khiến nó trở nên nặng nề. Kết quả là chúng không thể bay cao được mà phải bay tà tà sát mặt đất. Còn khi trời nắng, độ ẩm không khí giảm, cánh chuồn chuồn khô và nhẹ giúp chúng bay cao dễ dàng.
Có thể thấy thời đại của ông cha ta không thể biết được nguyên lý khoa học để phân tích hiện tượng bay cao bay thấp của chuồn chuồn. Nhưng bằng sự quan sát tỉ mỉ, ông cha ta đã có thể dự báo thời tiết một cách chính xác bằng phương pháp cực kỳ đơn giản.
Qua đó, ta cũng có thể thấy được kinh nghiệm sống phong phú cũng như khả năng phân tích, tổng hợp đáng nể của người xưa. Chỉ nhờ một hiện tượng lặp đi lặp lại hàng ngày mà có thể dự đoán mưa, nắng dễ dàng cũng như để lại kiến thức bổ ích cho con cháu đời sau.
Xem thêm: Giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ ‘Nắng chóng trưa mưa chóng tối’ 117 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ về thời tiết, khí hậu 85 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về thiên nhiên quan hệ tới lao động sản xuất của con người
Những câu ca dao, tục ngữ hay về thời tiết
Ngoài câu tục ngữ "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa bay cao thì nắng bay vừa thì râm", kho tàng ca dao tục ngữ nước ta vẫn còn rất nhiều câu nói hay nói về thời tiết. Bạn có thể thường xuyên bắt gặp những câu nói sau:
- Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt → Tháng bảy thấy kiến kéo đàn bò lên cao tức là sắp có mưa lớn, lũ lụt.
- Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ → Khi trời có màu vàng như mỡ gà tức là sắp có mưa to.
- Mống bên đông, vồng bên tây, chẳng mưa dây thì bão giật → Nếu thấy có cầu vồng ở phía đông hoặc phía tây là trời sắp mưa to gió lớn.
- Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa → Nếu thấy quanh trăng có một vòng sáng thì tức là trời còn nắng hạn, oi bức, còn xung quanh trăng có vầng sáng mờ lan tỏa tức là trời sắp có mưa.
- Trời đang nắng, cỏ gà trắng thì mưa → Đang mùa hè nắng nóng, nếu thấy cỏ gà đang xanh mà đâm đầy rễ trắng tức là trời sắp mưa.
- Mống dài trời lụt, mống cụt trời mưa → Sau cơn mưa mà có nắng thường sẽ thấy cầu vồng, nếu cầu vồng dài thì mưa lớn dễ lũ lụt, còn nếu cầu vồng ngắn, chỉ nhìn thấy một đoạn tức là trời còn mưa nhưng sẽ ít hơn.
- Trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu → Nếu nhìn thấy trăng mờ (nhiều hơi nước, sắp có mưa), cấy lúa nỏ (lúa cấy ruộng cao, khô) sẽ tốt , còn nếu trăng tỏ (trời nắng, không mưa) thì cấy lúa sâu (lúa cấy ruộng trũng) sẽ tốt.
- Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét → Khi nào thấy sếu kêu nhiều tức là mùa rét sắp đến vì sếu thường bay về phương Nam tránh rét.
- Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa → Nếu ở phía đông có chớp kèm tiếng gà gáy thì có nghĩa là trời sắp mưa to.
- Tháng bảy heo may, chuồn chuồn bay thì bão → Tháng bảy khi trời nổi gió heo may mà chuồn chuồn bay nhiều thì sắp có bão đến.
- Ba ngày gió nam mùa màng mất trắng → Nếu gió nam (gió Lào) - luồng gió có tính chất khô nóng - thổi kéo dài 3 ngày liên tục sẽ ảnh hưởng nặng đến mùa màng của người nông dân.
- Đường đi kiến đắp thành bờ, chẳng mưa thì gió còn ngờ vực chi → Nếu thấy kiến đắp bờ, tổ kiến đang được xây tức là sắp có mưa bão.
- Sấm tháng mười cày cươi mà cấy → Nếu tháng mười âm lịch thấy sấm chớp thường xuyên tức là vụ mùa sắp tới sẽ được mùa, đầy đủ nước tưới, nên tranh thủ tận dụng cấy lúa cho vừa.
- Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước → Ếch nhái kêu nhiều tức là trời sắp mưa to.
- Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa → Ban đêm nếu quan sát thấy trời đầy sao tức là ngày mai trời sẽ nắng, còn nếu thấy ít hoặc không có sao tức là trời mây nhiều, ngày mai sẽ có mưa.
Trên đây là giải thích chi tiết về câu tục ngữ "Chuồn chuồn bay thấp thì mưa bay cao thì nắng bay vừa thì râm" và những câu nói tương tự giúp dự báo thời tiết mà cha ông ta để lại. Hy vọng đã giúp bạn hiểu thêm nhiều điều và có thêm nhiều thông tin hữu ích.
Đừng quên cập nhật liên tục những bài viết mới nhất, hấp dẫn nhất tại VOH Sống đẹp.
